Ένα μοναδικό χώρο που συνδυάζει σπάνια φυσική ομορφιά και τη δυνατότητα μιας εντυπωσιακής ξενάγησης από τον 11ο έως τον 19ο αιώνα αποτελούν οι Πρέσπες. Στα βυζαντινά και τα μεταβυζαντινά δρομολόγιά τους συγκαταλέγονται η βασιλική του Αγ. Αχιλλείου, στο ομώνυμο νησί της Μικρής Πρέσπας (κτίσμα του τέλους του 10ου αιώνα) και τα μοναστικά κτίσματα στις όχθες της μεγάλης Πρέσπας, τα ασκηταριά της Μεταμόρφωσης (13ος αιώνας), της Παναγίας της Ελεούσας (αρχές 15ου αιώνα) και της Ανάληψης (τέλος 15ου αιώνα). Επίσης, οι μονόχωροι δρομικοί ναοί στον Άγιο Αθανάσιο Καλλιθέας και Οξυιάς, στην Αγία Παρασκευή έξω από το χωριό Μικρολίμνη, ή οι ναοί του τύπου της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, όπως ο Αγ. Γερμανός ο Μεγάλος στο ομώνυμο χωριό, η Αγ. Παρασκευή στο Λαιμό ή η Κοίμηση της Θεοτόκου στους Ψαράδες.

ΑΓΙΟΣ ΑΧΙΛΛΕΙΟΣ

Στη νησίδα της Πρέσπας, εκτός από την ύπαρξη της σημαντικής εκκλησίας του 10ου αιώνα μ.Χ. και του τάφου του Βούλγαρου τσάρου Σαμουήλ, έχουν αναφερθεί δείγματα κατοίκησης των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Κατά τη διάρκεια των σύντομων ανασκαφικών ερευνών εντοπίστηκαν τοίχοι κτιρίων, πιθάρια, νομίσματα και άλλα μικροαντικείμενα της εποχής αυτής. Από τα ευρήματα ξεχωρίζουν τα ευσφράγιστα κεραμίδια, μία επιγραφή ρωμαϊκών χρόνων και δύο βωμοί.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ

Σημειώνεται η ύπαρξη τείχους του οποίου η χρονολογία δεν προσδιορίζεται. Πιθανώς όμως είναι βυζαντινής εποχής αν το συσχετίσουμε με τους τρεις βυζαντινούς ναούς που υπάρχουν στην περιοχή.

ΛΑΙΜΟΣ

Κατά τη διάνοιξη δρόμου ανακαλύφθηκαν κιβωτιόσχημοι τάφοι με επένδυση από λεπτές μαρμάρινες πλάκες Ρωμαϊκής ή παλαιοχριστιανικής εποχής.

ΛΕΥΚΩΝΑΣ

Στο συγκεκριμένο χωριό βρέθηκαν πήλινοι σωλήνες και ένα πιθάρι των οποίων η χρονολόγηση δεν αναφέρεται.

ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗ

Έχει εντοπιστεί τείχος το οποίο όμως δεν έχει χρονολογηθεί.
Οι αρχαιολογικοί χώροι της περιοχής εντοπίζονται στον Άγιο Αχίλλειο όπου εκτός από την ύπαρξη της σημαντικής εκκλησίας του 10ου αιώνα μ.χ. και του τάφου του Βούλγαρου τσάρου Σαμουήλ, έχουν αναφερθεί δείγματα κατοίκησης των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, η ύπαρξη τείχους πιθανώς βυζαντινής εποχής στον Άγιο Γερμανό του οποίου η χρονολογία δεν προσδιορίζεται, λείψανα τείχους και κεραμιδιών στην Κρυσταλλοπηγή, κιβωτιόσχημοι τάφοι με επένδυση από λεπτές μαρμάρινες πλάκες Ρωμαϊκής ή Παλαιοχριστιανικής εποχής στο Λαιμό, υπολλείματα τείχους απροσδιόριστης εποχής στη Μικρολίμνη και διάφορα ευρήματα (σωλήνες, πιθάρια) στο Λευκώνα και τέλος τοιχογραφίες και βραχογραφίες στη Νότια όχθη της Μεγάλης Πρέσπας στον οικισμό των Ψαράδων.

Η προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί για την περιοχή σημαντική προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη, με δεδομένο τον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής και την σημαντική πολιτιστική δημιουργία η οποία αναπτύσσεται διαχρονικά. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από την διαχρονική πολιτιστική της δραστηριότητα που αποτελεί ένα «προϊόν» υψηλής προστιθέμενης αξίας με διεθνή καταξίωση και αναγνώριση.

Η περιοχή χαρακτηρίζεται επίσης από την εντυπωσιακή γραφικότητα των παραδοσιακών οικισμών που περιβάλλουν τις λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα. Οι σπουδαιότεροι από αυτούς είναι ο Άγιος Γερμανός, οι Ψαράδες, ο Λαιμός, η Μικρολίμνη, η Καλλιθέα, οι Καρυές και το Βροντερό.

Οι προαναφερθέντες οικισμοί έχουν διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της εγκατάλειψής τους τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα μέχρι και τις μέρες μας. Η διάταξη των κτισμάτων στους παραλίμνιους οικισμούς (Ψαράδες, Μικρολίμνη, Άγιος Αχίλλειος) ακολουθεί όχι τον προσανατολισμό, αλλά την κλίση του εδάφους και την θέα προς τη λίμνη. Τα περισσότερα διώροφα σπίτια, τα οποία σχετίζονται με την άνθηση της λαϊκής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, αποτελούν τυπικά δείγματα αυτής παρά το γεγονός ότι η οικοδομική άνθηση στην απομονωμένη περιοχή των Πρεσπών πραγματοποιήθηκε με καθυστέρηση.

Η ιδιαιτερότητα των κτισμάτων αυτών έχει να κάνει κύρια με τον τρόπο και τα υλικά κατασκευής τους. Τα σπίτια στην περιοχή των Πρεσπών είναι κτισμένα με τα προσφορότερα υλικά του τόπου, την πέτρα, το ξύλο και τη λάσπη. Η ξυλεία προέρχεται από τα γειτονικά πλούσια δάση και έχει ιδιαίτερη σημασία στην κατασκευή των σπιτιών. Ένα από τα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που δεν συναντώνται σε άλλες περιοχές έχει να κάνει με το χαγιάτι που βρίσκεται άλλοτε στην μακριά και άλλοτε στην στενή πλευρά του σπιτιού σε συνδυασμό με την σκάλα που είναι πάντοτε εξωτερική και βρίσκεται στο χώρο του χαγιατιού.

Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εκκλησίες της περιοχής. Οι παλαιότερες από αυτές με εξαίρεση την παλαιά εκκλησία του Αγίου Γερμανού (αρχές 11ου αιώνα) είναι του τέλους τους 16ου, ή των αρχών του 19ου αιώνα. Πολλές από αυτές έχουν ενταχθεί ως έργα σε αντίστοιχα Κοινοτικά Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα έργα αυτά έχουν να κάνουν κύρια με την στερέωση ή την μερική αποκατάστασή τους (στερέωση Αγ. Γερμανού, Αγ. Παρασκευής, Μικρολίμνης, Αγ. Νικολάου Πετρών κ.λ.π). Στους Ψαράδες, ένα από τα τελευταία χωριά κοντά στα σύνορα με την Αλβανία, υπάρχουν τα ασκηταριά κατά μήκος της Μεγάλης Πρέσπας που φιλοξενούν σπάνιες βραχογραφίες. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία συντήρησής τους στο πλαίσιο των Κοινοτικών Προγραμμάτων (αποκατάσταση ασκηταριού Ανάληψης Μεγάλης Πρέσπας).

Στο Δήμο Πρεσπών υπάρχουν δύο Πολιτιστικά Κέντρα τα οποία δραστηριοποιούνται στα Δημοτικά Διαμερίσματα του Αγίου Γερμανού και του Λαιμού. Βιβλιοθήκη υπάρχει στο Δημοτικό Διαμέρισμα Λαιμού, στο οποίο λειτουργεί και Λαογραφικό μουσείο. Στην Καλλιθέα αξιοσημείωτο είναι το νεοκλασσικό κτίριο για τη στέγαση του Βαλκανικού Ασύλου Ποίησης. Σημαντικό μνημείο της νεότερης ιστορίας της περιοχής είναι η λεγόμενη Σπηλιά του Ζαχαριάδη, που βρίσκεται σε απόσταση 1.000 μ. περίπου από το χωριό Πύλη και το νοσοκομείο των Ανταρτών, που βρίσκεται σε σπηλιά που σχηματίζεται σε βράχους στη διαδρομή από το Βροντερό προς τα ερείπια του Αγκαθωτού. Άξιοι επίσκεψης, είναι οι χώροι όπου υπάρχουν παραδοσιακές κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις (Μαντριά) που συναντώνται στο Βροντερό και στον Πυξό.

Υπάρχει επίσης σημαντική δραστηριότητα και σε θέματα αθλητισμού. Γήπεδα Ποδοσφαίρου ή μπάσκετ υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα Δημοτικά Διαμερίσματα της προτεινόμενης ζώνης παρέμβασης. Επιπλέον στο Δημοτικό Διαμέρισμα Λαιμού λειτουργεί και κλειστό γυμναστήριο.